Juridische Leidraad: Nederlandse en internationale jurisprudentie (2024)

Jurisprudentieverwijzingen hebben een vaste vorm, waarbij je minimaal de gegevens vermeldt die nodig zijn om de uitspraak te identificeren (instantie, datum en bronvermelding). Het basisformat voor jurisprudentie ziet er als volgt uit:

Je neemt jurisprudentie niet op in je literatuurlijst. In principe is het ook niet nodig om een jurisprudentielijst op te nemen, omdat de verwijzingen in de voetnoot al volledig zijn. Toch vragen veel onderwijsinstellingen dit wel van hun studenten en in dat geval is het belangrijk om die richtlijnen te volgen.

Specificering van de verwijzing naar jurisprudentie

Soms wil je niet alleen de basisinformatie in de voetnoot vermelden, maar ook andere details, zoals:

• de plaats van de instantie (tenzij deze uniek is, zoals ABRvS);
• verbijzondering van de instantie (kantonrechter krt., voorzieningenrechter vzr. of bijvoorbeeld de specifieke kamer);
• een paragraafnummer (par.);
• een rechtsoverweging (r.o.);
• een of meerdere vindplaatsen;
• de roepnaam van de uitspraak (verkort, cursief en tussen haakjes);
• een of meerdere annotaties (m.nt. + voorletters en achternaam van de annotator);
• de conclusie van de advocaat-generaal (concl. A-G + de voorletters en achternaam van de advocaat-generaal).

Deze lijst met toevoegingen is niet uitputtend. Je mag dus ook andere informatie die je relevant acht toevoegen aan de verwijzing. Zet de extra informatie dan wel altijd tussen haakjes.

European Case Law Identifier (ECLI)

De European Case Law Identifier (ELCI) is een belangrijk onderdeel van de verwijzing, omdat je in één oogopslag belangrijke brongegevens (zoals het jaar en de vindplaats) kunt zien. Een ECLI is als volgt opgebouwd:

• Format: ECLI:landcode:instantiecode:uitspraakjaar:volgnummer
• Voorbeeld: ECLI:NL:RVS:2021:71

Je kunt de landcodes en instantiecodes per land opzoeken op de ECLI-website. Verder hebben een uitspraak en conclusie een eigen ECLI. Je gebruikt altijd de ECLI van de uitspraak, tenzij je specifiek naar de conclusie verwijst.

Probeer een ECLI niet zelf te reconstrueren. In plaats daarvan zoek je deze op. Ook mag de ECLI niet worden afgebroken op het eind van een regel. Als de ECLI niet meer op de regel past, komt deze geheel op de volgende regel te staan.

Jurisprudentie zonder ECLI

In sommige gevallen ontbreekt de ECLI. In dat geval heb je andere opties om je verwijzing te specificeren:

1. Als de jurisprudentie wel in een tijdschrift is gepubliceerd, noteer je het tijdschrift (schuingedrukt) en de vindplaats.

   Voorbeeld: Rb ‘s-Gravenhage 14 oktober 2002, NJCM-Bulletin 2002, p. 313.

2. Als de jurisprudentie ook niet in een tijdschrift is gepubliceerd, noteer je het zaaknummer

   Voorbeeld: Hof Amsterdam 16 januari 1998, A-96/5387.

Vindplaats jurisprudentie

Je kunt jurisprudentie meestal vinden met de ECLI-zoekmachine. In andere gevallen gebruik je officiële websites.

Europese en andere internationale jurisprudentie

Voor verwijzingen naar Europese jurisprudentie hanteer je hetzelfde format als voor Nederlandse jurisprudentie, maar het wordt aangeraden om de roepnaam toe te voegen (cursief en tussen haakjes).

Jurisprudentielijst

In de Juridische Leidraad wordt aangeraden om geen jurisprudentielijst op te nemen. De verwijzingen naar jurisprudentie in de voetnoot zijn namelijk al volledig (in tegenstelling tot verkorte verwijzingen naar literatuur).

Soms wil je toch een jurisprudentielijst opnemen, bijvoorbeeld omdat je heel veel naar jurisprudentie verwijst of omdat de richtlijnen van je onderwijsinstelling de lijst voorschrijven. In dat geval kun je je lijst het beste indelen op basis van instantie. Hierbij hanteer je een territoriaal-hiërarchische volgorde.

Als je meerdere uitspraken voor één instantie wilt vermelden, zet je de uitspraken in chronologische volgorde (van minst recent naar meest recent).

Veelgestelde vragen

Hoe verwijs ik volgens de Juridische Leidraad naar Europese jurisprudentie?

Verwijzingen naar Europese jurisprudentie lijken sterk op verwijzingen naar Nederlandse jurisprudentie. Je voegt wel altijd het zaaknummer toe na de datum, en indien mogelijk de roepnaam. Je vermeldt geen website.

EHRM 25 maart 1999, ECLI:CE:ECHR:1999:0325 (Iatridis/Griekenland).

Waar kan ik Europese jurisprudentie vinden?

Met de CLI-zoekmachine kun je jurisprudentie van het Hof van Justitie van de Europese Unie vinden. Ook kun je eur-lex.eu, curia.eu en niet-digitale uitgaven van het hof raadplegen. De meest belangrijke bron voor jurisprudentie van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens en de Europese Commissie voor de Rechten van de Mens is hudoc.echr.coe.int.

Hoe verwijs ik volgens de Juridische Leidraad naar jurisprudentie?

Een verwijzing naar jurisprudentie heeft een vaste basisvorm die de afkorting van de instantie, de datum en de ECLI bevat. Je kunt echter nog aanvullende informatie toevoegen aan de voetnoot om de verwijzing te specificeren, zoals de plaats van de instantie, een paragraafnummer, de vindplaats, annotaties en de roepnaam.

• ABRvS 12 mei 2021, ECLI:NL:RVS:2021:1015.
• PHR 29 september 2020, ECLI:NL:PHR:2020:841 (concl. A-G B.F. Keulen), JM 2020/152, m.nt. S. Pieters.

Je neemt jurisprudentie niet op in de literatuurlijst.

Hoe sorteer ik bronnen in de jurisprudentielijst volgens de Juridische Leidraad?

Een jurisprudentielijst is volgens de Leidraad voor juridische auteurs niet nodig, omdat de verwijzingen in een voetnoot al volledig zijn. Als je je toch een jurisprudentielijst toevoegt aan je scriptie, kun je de bronnen het beste sorteren op basis van instantie. Zo vormt de lijst ook direct een jurisprudentieregister.

Volgens de Leidraad voor juridische auteurs hanteer je in dit geval een territoriaal-hiërarchische volgorde (zie onderstaande lijst), waarbij je meerdere bronnen van één instantie chronologisch ordent.

• Internationaal Gerechtshof
• Internationaal Strafhof
• Permanent Hof van Arbitrage
• VN-Mensenrechtencomité
• Europees Hof voor de Rechten van de Mens
• Europese Commissie voor de Rechten van de Mens

• Hof van Justitie van de Europese Unie
• Gerechten van de Europese Unie

• Hoge Raad
• Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State
• Centrale Raad van Beroep
• College van Beroep voor het bedrijfsleven
• Gemeenschappelijk Hof van Justitie van Aruba, Curaçao en Sint-Maarten en van Bonaire, Sint Eustatius en Saba.
• Gerechtshoven
• Rechtbanken
• Kantonrechters

• Kroon
• Nationale ombudsman
• College voor de Rechten van de Mens

• Nederlands Arbitrage Instituut
• Raad van Arbitrage voor X

Moet ik volgens de Juridische Leidraad een jurisprudentielijst toevoegen?

Als je verwijst volgens de Leidraad voor juridische auteurs, hoef je in principe geen jurisprudentielijst toe te voegen. De verwijzingen naar jurisprudentie in de voetnoten zijn al volledig, waardoor de lezer de bron goed kan terugvinden. Ook wordt jurisprudentie niet opgenomen in de literatuurlijst.

Als je document erg lang is of als je heel veel naar jurisprudentie verwijst, kun je wel een jurisprudentielijst toevoegen. Verder kan je begeleider aangeven een voorkeur te hebben voor een lijst. Ook in dat geval adviseren we om toch een jurisprudentielijst toe te voegen.